MENU
Wejście do sztolni "Wulkan" należącej do kopalni o tej samej erupcyjnej nazwie, wchodzącej w skład dawnych kowarskich Zakładów Przemysłowych R-1.

Dodał: chrzan233° - Data: 2022-05-17 20:13:48 - Odsłon: 221
kwiecień 2017


W 1811 r. z inicjatywy burmistrza Kowar Krückeberga uruchomiono na północno-wschodnim zboczu Krowińca kopalnię hematytu.

Na niewielkim polu górniczym „Marta” wybierano jeden słup rudny na pięciu poziomach eksploatacyjnych do głębokości 396 m. Najwyższe poziomy eksploatacyjne tego pola były udostępnione sztolniami „Marta” i nr 1. Niższe eksploatowano poprzez przekopy prowadzone z pól górniczych „Wolność” i „Wulkan”. Sztolnia Marta (dawniej „Martha”) położona na wysokości 590,0 m n.p.m., została wydrążona w 1811 r. i była sztolnią poszukiwawczo-eksploatacyjną. Udostępniała górną część słupa rudnego pola górniczego „Marta”. Zasoby napotkanych w nim rud hematytowych były jednak niewielkie, a ich jakość niska ze względu na liczne przerosty ze skałą płonną, w związku z czym już po kilku miesiącach wszystkie prowadzone tu prace górnicze zostały wstrzymane. W odległości około 15 m od okna sztolnia rozgałęziała się na dwa wyrobiska górnicze zwane „Alter Martha” i „Neuer Martha”. Wyrobisko górnicze zwane „Alter Martha” biegło wzdłuż wschodniego zbocza Krowińca. Pochodzi z 1811 r., a przed 1859 r. wybito w nim ślepy szybik, z którego wybierano rudy na niższych poziomach eksploatacyjnych pola górniczego. W latach 1884–1885 wyrobisko to zostało częściowo udrożnione. Wyrobisko górnicze zwane „Neuer Martha” biegło wzdłuż północnego zbocza Krowińca i było wydrążone przed 1859 r. Było wyrobiskiem poszukiwawczym i w latach 1884-1889 zostało udrożnione i przedłużone w kierunku dawnego szybiku poszukiwawczego na północnym zboczu. W 1936 r. wyrobiska górnicze sztolni „Marta” były już w znacznej części zlikwidowane. Zachowano tylko ich niewielki fragment, w którym znajdowały się ślepe szybiki łączące je z dwoma niżej leżącymi poziomami eksploatacyjnymi pola górniczego „Marta” i przekopem transportowym poprowadzonym na poziomie eksploatacyjnym -118 m pomiędzy polami górniczymi „Wolność” i „Wulkan”. Sztolnia Marta jest dostępna przez mały, obetonowany szybik wentylacyjny, chodnik ma ok. 50 m długości, jest obetonowany (światło 2x1) i kończy się przodkiem.

W latach 1913- 1917 wykonano tu badania magnetyczne. Stwierdzono wysoką anomalię magnetyczną po lewej stronie rzeki Jedlicy, wzdłuż kontaktu granitu z jego krystaliczną osłoną. Prace rozpoznawcze doprowadziły do odkrycia nowych złóż magnetytu. Wydrążono wówczas sztolnię “Wulkan”, zaś szybem ślepym “Wulkan” 1 udostępniono złoże do poziomu 276 m i rozpoczęto eksploatację pola “Wulkan” Dla usprawnienia odstawy urobku na poziomach -118 i -276 połączono przekopem wyrobiska szybu “Wulkan” z szybem”Wolność”.

Na polu górniczym „Wulkan” wybierano trzy słupy rudne na 29 poziomach eksploatacyjnych do głębokości 655 m. Złoże było tu udostępnione głównie sztolnią „Górną”, szybem i sztolnią „Wulkan”, szybem nr 1 oraz sztolnią nr 10 i szybem nr 4. Sztolnia „Górna” (dawniej „Obere”) położona była u podnóża północnego zbocza Krowińca, na wysokości 591 m n.p.m., przy hałdzie szybu „Wulkan”. Została wydrążona przed 1936 r. Była sztolnią eksploatacyjną i udostępniała górne partie wschodniej części strefy rudonośnej pola górniczego „Wulkan”. Poprzez ślepy szyb łączyła się z wyrobiskami górniczymi położonej 12,5 m niżej sztolni „Wulkan” (Vulkan-Stollen). Nie da się obecnie zlokalizować pozostałości sztolni ani hałdy, prawdopodobnie zostały zniszczone podczas wybierania hałdy szybu „Wulkan”.

Sztolnia „Wulkan” (dawniej „Vulkan”) położona u podnóża północnego zbocza Krowińca, na wysokości 578 m n.p.m., niedaleko ujęcia wody. Została wydrążona w 1923 r. Była sztolnią transportową i udostępniała górne partie zachodniej części strefy rudonośnej pola górniczego „Wulkan”. Na początkowym odcinku około 70 m posiadała obudowę murowaną. Na poziomie -65 m miała połączenie z szybem „Wulkan”.
Poprzez ślepy szyb łączyła się też z położoną 12,5 m wyżej sztolnią „Górną”. Poniżej sztolni znajdowała się rozległa hałda, ale została wybrana w latach 80. ub. w. do utwardzania dróg. Obecnie sztolnia drożna tylko na odcinku kilkunastu metrów. Poniżej sztolni znajdują się pozostałości hałdy. Wśród zalegającego na niej urobku skalnego występują głównie gnejsy, hornfelsy, wapienie krystaliczne, skarny i fyllity. Spotyka się również granity, rudy hematytowe i magnetytowe oraz minerały żyłowe (kalcyt). Materiał ten w większości badanych próbek wykazywał aktywność promieniotwórczą od słabej do bardzo wysokiej. Hałdę porasta las liściasty i parzący barszcz Sosnowskiego.

Szyb „Wulkan” położony jest u podnóża północnego zbocza wzgórza Krowiniec, na wysokości 602 m n.p.m. Był bity w 1923 r. z poziomu sztolni „Wulkan” jako ślepy szyb transportowy. W latach 1927–1929 został pogłębiony do poziomu eksploatacyjnego -188 m (462,50 m n.p.m.). Udostępniał wówczas sześć poziomów eksploatacyjnych. Poprzez przekop transportowy na poziomie eksploatacyjnym -118 m łączył się z polem górniczym „Wolność”. Później został przebity do powierzchni i pełnił funkcję szybu wentylacyjnego. Ostatecznie osiągnął głębokość 139,4 m. W latach 90. był zakryty płytą betonową, ale był drożny. Poniżej szybu znajdowała się hałda, ale na początku lat 80. została wybrana do utwardzenia lokalnych dróg. Obecnie szyb jest niedrożny. Na powierzchni zachowały się fundamenty nadszybia i betonowa konstrukcja wentylatora. Poniżej szybu znajdują się pozostałości hałdy. Wśród zalegającego urobku skalnego występują głównie hornfelsy i wapienie krystaliczne. Spotyka się również rudy hematytowe i magnetytowe oraz minerały żyłowe (kalcyt). Materiał ten w większości badanych próbek wykazywał słabą aktywność promieniotwórczą. Hałdę porasta drzewostan liściasty.

Bezimienny szybik (świetlik?) nad potokiem Piszczak obok miejskiego ujęcia wody, na wysokości około 580 m n.p.m. Został zgłębiony po 1936 roku, ale jego przeznaczenie nie jest znane. Obecnie niedrożny. W miejscu jego zrębu powstało zapadlisko. Poniżej szybiku hałda - głównie gnejsy i hornfelsy. Materiał próbek wykazywał słabą aktywność promieniotwórczą.

Pole Wulkan obejmowało jeszcze szyb nr 1 u podnóża Czoła, sztolnię nr 10 w dolinie Piszczaka i szyb nr 4 na zboczach Uroczyska.

(moose za R. Borzęcki, D. Wójcik (2017), Pozostałości górnictwa rud uranu i żelaza w rejonie Kowar, cz. I, Hereditas Minariorum Wyd. PWr, nr 4, s.81−108 )

chrzan233°

Poprzednie: Dom nr 1 Strona Główna Następne: Schronisko Szrenica